කර්ස්ටී කවෙන්ට්‍රි (Kirsty Coventry) ජාත්‍යන්තර ඔලිම්පික් කමිටුවේ නව නායිකාව ලෙස තෝරා ගැනීමේ තීරණය පිළිබඳව සිම්බාබ්වේ ජාතිකයන්
බොහෝ දෙනෙක් ප්‍රශ්න කරනවා.
ඔලිම්පික් පිහිනුම් ශූරියක ලෙසින් ඇගේ සාර්ථකත්වය පිළිබඳව ඔවුන් ඇය ගැන ආඩම්බර වන අතර ඇය ඇමතිවරියක ලෙස කැබිනට් මණ්ඩලයේ සිටි වසර හතක කාලය තුළ රටේ ක්‍රීඩාංගණ සහ ක්‍රීඩා සංකීර්ණවල ගරාවැටීම නතර කිරීමට ඇයට නොහැකි වූයේ මන්ද කියා ඔවුන් පුදුම වනවා.
ලෝකයේ ඉහළම ඔලිම්පික් තනතුර දක්වා ඇයගේ අනපේක්ෂිත නැගීමට වසර පහකට පෙර, කර්ස්ටී කවෙන්ට්‍රි තමා ළමා වියේදී නිතර පුහුණු වීමට පැමිණි, දැන් අබලන්ව තිබෙන ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණය නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කරන බවට පොරොන්දු වුනා.
“මොන තරම් නාස්තියක් ද” යනුවෙන් ඇය එදා මුහුණුපොතේ සටහන් කළේ අත්හැර දමා තිබූ ඔලිම්පික් තත්ත්වයේ පිහිනුම් තටාකය බැලීමට පැමිණීමෙන් පසුව. “සිම්බාබ්වේ රටේ තිබෙන ලෝක මට්ටමේ පහසුකම් නටබුන් බවට පත්වෙලා…මෙය වෙනස් කර අපේ ජාතික ආඩම්බරය නැවත ගෙන එන්න කාලය පැමිණ තිබෙනවා” ඇය එදා සඳහන් කළා.
පසුගිය මාසයේදි ජාත්‍යන්තර ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපති ලෙස තෝරා පත්කර ගත් කවෙන්ට්‍රි 2020 වසරේ චීටුංග්වීසා ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණය (Chitungwiza Aquatic Complex) බේරා ගන්නා බවට පොරොන්දු වන විට සිටියේ සිම්බාබ්වේ ක්‍රීඩා ඇමතිවරිය ලෙස කටයුතු කරමින්. නමුත් අද මේ ඩොලර් මිලියන ගණනින් වටිනා පිහිනුම් තටාකය සහ ඊට යාබද පුහුණු තටාකය පෙර තිබූ පරිදිම හිස්ව හා ගරා වැටුණු තත්ත්වයේ තිබෙන්නේ සිම්බාබ්වේ හි ඉතාම නරක අන්දමට නොසලකා හරින ලද ක්‍රීඩා පහසුකම්වල තීව්‍ර සංකේතයක් ලෙස.
“මම චීටුංග්වීසා නගරයේ ජීවත් වෙන්න පටන් ගත්තේ 2008 වසරේ. මම කවදාවත් මේ පිහිනුම් තටාක ක්‍රියාකාරීව තිබෙනවා දැකලා නැහැ” යනුවෙන් 47 හැවිරිදි ඩේසි මුකන්ඩි කියනවා. ඇය මේ ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණයට ඉදිරිපසින් මාර්ගය හරහා තාවකාලිකව අටවාගත් කුඩා කඩයක ආහාර ද්‍රව්‍ය විකුණන කෙනෙක්.
“පල්ලියට එන කණ්ඩායම් සමහර අවස්ථාවල භෞතීස්මය සඳහා පිහිනුම් තටාකයට වතුර වක්කරනවා. නමුත් අනිත් වෙලාවට ඒවා හැමවිටම හිස්” මුකන්ඩි පවසනවා.
“කර්ස්ටී ඇමතිවරියක් වුනාම, ඒ වන විටත් මේ පිහිනුම් තටාක ජරාවාස වී සම්පූර්ණයෙන්ම අත්හැර දමා තිබෙන අයුරු ඇය දුටුවා. ඇය දුන් පොරොන්දු
ප්‍රවෘත්තිවලින් මම ඇසුවත් පිහිනුම් තටාක අලුත්වැඩියා කරන්න ඇය අසමත් වුනා. සිම්බාබ්වේ රට තුළ අලුත්වැඩියා කරන්න ඇය අසමත් වූ දේවල් දිහා
බලනකොට, ක්‍රීඩා කටයුතු වෙනුවෙන් මුළු ලෝකය ට ම විසඳුම් ඇය සතුව තිබෙන්නේ කොහොමද?” මුකන්ඩි ප්‍රශ්න කරනවා.
සිම්බාබ්වේ අගනුවර වන හරාරේ ට කිලෝමීටර් 25ක් පමණ දුරින් පිහිටි චීටුංග්වීසා නගරයේ ඇති ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණය 1995 වසරේ ඉදිකර තිබෙන්නේ සමස්ත-අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙල (All-Africa Games) වෙනුවෙන්. එම ක්‍රීඩා උළෙලේ වැඩකටයුතු වෙනුවෙන් ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වූ අයුරු සහ පුංචි ළමයෙක් ලෙස එදා අංගසම්පූර්ණ පිහිනුම් තටකයේ තරග කළ ආකාරය දැන් 41 හැවිරිදි වියේ පසුවන කවෙන්ට්‍රි ට මතකයි.
පසු කාලයේදී පුහුණුව පිණිස අමෙරිකාව ට ගිය ඇය වසර 2004 සහ 2008 ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලන්හිදී පදක්කම් හතක් දිනා ගැනීමට සමත් වුනා.
තරගවලින් සමුගැනීමෙන් පසුව කවෙන්ට්‍රි 2018 වසරේදී සිම්බාබ්වේ හි ක්‍රීඩා ඇමතිවරිය ලෙස පත්කෙරුණු අතර නොබෝදා ජගත් ඔලිම්පික් කමිටුවේ (IOC) සභාපති ලෙස පත්වන තුරු ම ඇය එම අමාත්‍ය ධූරයේ කටයුතු කළා.
කවෙන්ට්‍රි ඉතිහාසය අලුතින් ලියමින් ගෝලීය ඔලිම්පික් ව්‍යාපාරයේ මුල් පුටුවට පිවිසි පළමු කාන්තාව හා පළමු අප්‍රිකානු ජාතිකයා බවට පත්වූ අතර
එළඹෙන ජූනි මාසයේදී නව තනතුරේ වැඩ ආරම්භ කිරීමට නියමිතයි.
1980 වසරේ බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසුව මේ දක්වා සිම්බාබ්වේ රට පාලනය කරන ආධිපත්‍යයික දේශපාලන පක්ෂයේ නායකයා වන ජනාධිපති Emmerson Mnangagwa කවෙන්ට්‍රිගේ IOC ජයග්‍රහණයේ පුවත ඇසීමෙන් මහත් ප්‍රමෝදයට පත්වුනා. ඇය “සතුටුදායක ගෝලීය ක්‍රීඩා ගමනාන්තයක් ලෙස අපේ රටේ කීර්තිය තවත් ඉහළට ඔසවා තැබුවා” යනුවෙන් ජනාධිපතිවරයා පුරසාරම් දෙඩුවා.
සිම්බාබ්වේ රජයත් සමග සමීප සබඳතා තිබෙන රුසියානු ජනාධිපති Vladimir Putin ද ඇගේ ජයග්‍රහණයට සුබපැතීමට ප්‍රමාද වුනේ නැහැ. යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීම හේතුවෙන් තහනමට ලක්ව සිටින රුසියාව නැවත ඔලිම්පික් ප්‍රවාහයට ඇතුළත් කිරීම සඳහා සාකච්ඡා ආරම්භ කිරීමේ තම කැමැත්ත කවෙන්ට්‍රි දැනටමත් ප්‍රකාශ කර තිබෙනවා.
නමුත් රටේ ක්‍රීඩා යටිතලයේ පිරිහීම සම්බන්ධයෙන් ඉතාම කනස්සල්ලට පත්ව සිටින බොහෝ සිම්බාබ්වේ ජාතිකයන් තුළ ඇයගේ ඔලිම්පික් ජයග්‍රහණය පිළිබඳව තිබෙන්නේ අඩු උනන්දුවක්.
සිම්බාබ්වේ ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායමට පසුගිය වසර කිහිපයක් තිස්සේ තම රටේ ක්‍රීඩා කිරීමට නොහැකි වීම, රටේ ක්‍රීඩා ආඩම්බරයේ වඩාත්ම අවමන් සහගත පසුබෑමක් බවට පත්ව තිබෙනවා. කණ්ඩායමට ඔවුන්ගේ තරග දකුණු අප්‍රිකාවේ ක්‍රීඩා කිරීමට සිදුව තිබෙන්නේ සිම්බාබ්වේ රටේ කිසිම ක්‍රීඩාංගණයක් ජගත් පාපන්දු සම්මේලනයේ ප්‍රමිතියට නැති බැවින්.
චීටුංග්වීසා නගරයේ පිහිනුම් තටාක අත්හැර දමා තිබෙන්නේ 2007 වසරේ සිට. අද එහි තීන්ත පොතු ගැලවෙමින්, මලකඩකෑම වැඩිවෙමින් තිබෙන අතර ටයිල් පිපිරී ගොසින්. කැඩුනු දොරවල් තිබෙන්නේ එල්ලා වැටෙමින්. පිහිනුම් තටාකවල තිබෙන්නේ වැහිවතුර ස්වල්පයක් පමණයි. පිටතට වී නිකං වාඩිවී සිටින මුරකාරියක් ඇගේ ජංගම දුරකථනයෙන් කිතුනු දහමේ සංගීතයට සවන් දෙමින් ඇගේ තනිකම ගැන දොඩවනවා.
“මම හැදී වැඩුනේ ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණයේ තිබෙන විශාල පිහිනුම් තටාකයේ පිහිනමින්. මට අවශ්‍ය මගේ දරුවන්ටත් ඒ අවස්ථාව ලැබෙනවා දකින්නයි” යනුවෙන් එම සංකීර්ණය අසල පාර අයිනේ සිමෙන්ති ගඩොල් යන්ත්‍රයකින් ගඩොල් තැනීමේ ස්වයං රැකියාවක නිරතව සිටින පුද්ගලයෙක් කියනවා.
“අතහැර දැමීම නිසා අබලන් තත්ත්වයට පත්ව තිබෙන එකම පිහිනුම් තටාකය මෙය නෙවෙයි. කවෙන්ට්‍රි ඇමතිවරිය අපව රැවට්ටුවා. පිහිනුම් තටාකය ප්‍රතිසංස්කරණය කරන බව කියමින් ඇය අපට බොරු කිවුවා.”
ජලක්‍රීඩා සංකීර්ණය මිය ගොස් ඇතැයි තවත් ප්‍රදේශීය නිවැසියෙක් පවසනවා. “පිහිනුම් තටාකය මේ තත්ත්වයෙන් තියෙනවා දැකීමෙන් මට ලොකු වේදනාවක් ඇතිවෙනවා. අද බොහෝ තරුණ දරුවන් මත්ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහි වෙන්නේ ඔවුන්ට කරන්න වැඩක් නැති නිසා සහ යන්න එන්න තැනක් නැති නිසා.”
මේ පිහිනුම් තටාකවලට විශාල ආයෝජනයක් සහ නව ජල සැපයුමක් අවශ්‍යව තිබෙන බව චීටුංග්වීසා ප්‍රදේශයේ සිටින ක්‍රීඩා නිලධාරියෙක් ප්‍රකාශ කරනවා.
කර්ස්ටී කවෙන්ට්‍රිගේ කැබිනට් වාර්තාව පිළිබඳව තිබෙන විවේචන දෝංකාර කරමින් හිටපු සිම්බාබ්වේ මුදල් ඇමති Tendai Biti මෙසේ සඳහන් කරනවා.
“සිම්බාබ්වේ ක්‍රීඩාවේ තිබෙන හෙළාදැකිය යුතු සහ අවුල් සහගත තත්ත්වය සැලකිල්ලට ගත් විට, බොහෝ දෙනා කවෙන්ට්‍රි දෙස බලන්නේ නිදහස ලැබීමෙන් පසුව රටේ සිටි නරකතම ක්‍රීඩා ඇමතිවරයා ලෙස.”
(සටහන | වර්නන් ගුණසේකර)
ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදී
[email protected]
